Sahraaltı Afrika’da yer alan ülkeler genellikle petrolün yanı sıra altın, elmas, kömür gibi doğal kaynak zengini ülkeler olarak öne çıkmaktadırlar. Nijerya ve Angola en önemli petrol ihracatçısı ülkelerdir. Güney Afrika altın, platin, demir ve taşkömürü; Botsvana ise elmas üretiminde önemli konuma sahiptirler. Sanayileşmenin zayıf olduğu Sahraaltı Afrika ülkelerinde madenciliğin yanı sıra kakao, kahve, şeker, çay, pamuk, muz ve narenciye gibi tarımsal ürünler de üretimde önemli bir yer tutmaktadır.
Kuzey Afrika ülkelerinde petrol ve doğalgaz gibi yer altı kaynakları ekonomide önemli ağırlığa sahiptir. Libya ekonomisini ham petrol ihracatı taşırken Cezayir’de ise hem ham petrol hem de doğalgaz önemli bir yer tutmaktadır. Mısır’da ise ham petrol ve altın üretiminin ekonomik aktiviteye katkısı olmakla birlikte, bölge ülkelerine göre sanayileşme oranı daha yüksektir. Öte yandan, Tunus ve Fas hammadde açısından fakir ülkelerdir ve ekonomilerinde imalat sanayinin ağırlığı yüksektir.
2017 yılı sonunda Afrika kıtasının toplam GSYH büyüklüğü 2,2 trilyon ABD dolarına ulaşmıştır. Kıtanın en yüksek nüfusuna sahip olmasının yanı sıra dünyanın 8. büyük petrol ihracatçısı olması sebebiyle 376 milyar ABD doları (USD) GSYH büyüklüğü ile Nijerya ilk sırada yer almaktadır. Bu ülkeyi sırasıyla Güney Afrika, Mısır, Cezayir ve Angola takip etmektedir. Bu 5 ülke sınıflandırma dışı bırakıldığında Afrika’nın doğu ülkeleri ekonomik büyüklük bakımından öne çıkmaktadır.
Küresel GSYH’nin %2,5’ini temsil eden Afrika’da dünya nüfusunun yaklaşık %16’sı yaşamaktadır (1,2 milyar kişi).
Ülkelere göre bakıldığında, yaklaşık 189 milyonluk nüfusu ile Nijerya, Afrika’nın en büyük nüfusa sahip ülkesidir. Nijerya’dan sonra sıralamada Mısır (95 milyon), Etiyopya (93 milyon), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (87 milyon) ve Güney Afrika (57 milyon) gelmektedir.
Afrika ülkelerinin büyüme performansları incelendiğinde, 2010 yılında başlayan Arap Baharı ve 2011 yılından günümüze kadar süren Libya’daki iç savaşın yıkıcı sonuçlarının Kuzey Afrika üzerinde etkili olduğu görülmektedir. 2011 yılından sonraki süreçte Mısır ve Tunus ekonomileri toparlanma eğilimine girerken, Libya’daki çatışmaların devam etmesi sebebiyle ülke ekonomisi, iç savaş öncesi milli gelirinin %80’ini kaybetmiştir. Arap Baharı sürecinden etkilenmeyen Fas ve Moritanya ise takip eden 5 yılda ortalama %4-5 civarında büyümüştür.
2015 sonrasında Libya haricinde toplanmaya başlayan bölge ekonomileri bu kez petrol ve emtia fiyatlarındaki sert düşüşten negatif etkilenmiştir. 2015-16 döneminde Kuzey Afrika’nın ortalama büyüme oranı %3,3 iken, Sahraaltı Afrika’da bu oran %2,5 olarak gerçekleşmiştir. Bununla beraber, Sahraaltı Afrika’nın büyük oyuncularından Nijerya, Angola ile Güney Afrika bu iki yıllık dönemde sırasıyla %0,5, %1,1 ve %0,9 büyümüştür.
Türkiye Afrika geneline karşı dış ticaret fazlası vermektedir.
Türkiye’nin Afrika’ya ihracatındaki değişim küresel eğilime benzerlik göstermektedir. 2013 yılında 14,1 milyar ABD doları ile zirveye noktasına varan Türkiye’nin Afrika’ya ihracatı 2015-16 döneminde geriledikten sonra 2017 yılında sınırlı bir artış göstererek ABD Doları 11,7 milyar olmuştur.
Türkiye’nin Afrika’dan ithalatı ise bu süreçte ciddi bir değişim göstermezken, 7,2 milyar ABD Doları ile en yüksek seviyesine 2017 yılında ulaşmıştır.
2018 yılının ilk 7 aylık verilerine göre Türkiye’nin Afrika’ya ihracatı senelik bazda %22 artarken, Türkiye’nin Afrika’dan ithalatı ise %20 artış kaydetmiştir.
Türkiye’nin Afrika ülkelerine yaptığı ihracatın içinde Kuzey Afrika ülkelerinin büyük bir paya sahip olduğu görülmektedir. 2017 yılında yapılan 11,7 milyar ABD DOLARI tutarındaki ihracatın üçte ikisi Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve Mısır’a yapılmıştır.
Bu ülkeler arasında ise 2,4 milyar ABD Doları ile Mısır ilk sırada yer almaktadır. Sahraaltı Afrika’da ise en fazla ihracat 485 milyon ABD Doları ile Güney Afrika, 339 milyon ABD Doları ile Etiyopya ve 336 milyon ABD Doları ile Nijerya’ya yapılmıştır.
Türkiye’nin Afrika’ya 2017 yılında yapmış olduğu ihracat bir önceki yıla göre %2,3 artış göstermiştir. Bu dönemde, Kuzey Afrika’ya yapılan ihracat %15 gerilerken, Sahraaltı Afrika’ya yapılan ihracat ise %14 artış göstermiştir. En önemli ihracat partnerimiz olan Mısır’a ihracatımız %13,7 gerilerken, Nijerya, Gabon, Kamerun, Senegal, Gine ve Angola gibi ülkelere ihracatımız yaklaşık %50 artış kaydetmiştir.
Türkiye’nin Afrika ülkelerine ihracatında ilk 10 ürün grubu içerisinde en büyük ağırlığa demir-çelik ürünlerinin sahip olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, ürün grubu bazında ilk sırada yakıtlar ve petrol yağları yer alırken, makarna, buğday unu gibi gıda maddeleri de ihracatta ön plana çıkmaktadır.
Türkiye’nin Afrika ülkelerinden yaptığı ithalatta, ihracatında olduğu gibi Kuzey Afrika ülkelerinin önemli bir ağırlığı bulunmaktadır. Türkiye’nin ithalatında Mısır, Güney Afrika, Fas ve Cezayir ilk sırada yer alırken, bu ülkelerden yapılan ithalat, Afrika toplamının dörtte üçünü oluşturmaktadır.
Türkiye’nin Afrika’dan 2017 yılında yapmış olduğu ithalat bir önceki yıla göre %34 büyümüştür. Bu gelişmede doğalgaz, altın ve gübre ithalatındaki yüksek artışın katkısı önemlidir.
